Ferry Meewisse in India

Een laatste berichtje, vanuit een koud land.
Ik had me verheugd op mijn thuiskomst. En fijn was het ook. Maar toen we onze straat indraaiden, viel me ook op hoe grijs alles is. Geen uitbundig groene bomen, geen kleurige kledij. Maar ook geen tientallen op mij gerichte blikken (de neef vertelde me dat ik mij in het dorp enige bekendheid verworven had met mijn lange gestalte).
De mensen ga ik toch vast missen. Mooie, extraverte mensen. En lieve collega's die onaflatend hun best deden het me naar de zin te maken. Maar die ook sociale omgangsvormen hadden, waar ik me soms maar moeilijk mee op mijn gemak kon voelen.
Nu dan weer aan de slag ('Dus je kookt thuis zelf èn je hebt géén chauffeur... tjonge'). Of zal ik eerst nog maar even een dagje wegdromen bij deze wonderreis?

Ingewijden weten inmiddels dat alle frrry-exemplaren een uniek nummer dragen. Zo ook de tassen die we nu maken.
Ik dacht, laat ik het onder de aandacht brengen van dit idee maar even over een paar dagen verspreiden. Bij een rits kun je tenslotte nog aanwijzen waar het scheef zit, maar bij een verhandeling over nummertjes wordt dat lastiger.
Cruciaal misverstand bleek het onderscheid tussen een type tas en één exemplaar van dat type. Vooral omdat er van ieder type nog maar één exemplaar is, maar ook omdat het woord exemplaar niet echt overkwam.
Toen ik het aan drie mensen afzonderlijk had uitgelegd en die er daarna met elkaar een uitgebreide Bengaalse discussie over aangingen, merkte ik (mijn Bengaals wordt met de dag beter) dat ook deze 'rits' steeds rechter gestikt werd.
Zo zijn zo langzamerhand alle misverstanden weggewerkt. En dat terwijl we nog drie dagen hebben voor ik vertrek!
Op de foto enige collega's. Centraal de mevrouw van de kwaliteitscontrole, die tevens verantwoordelijk is voor het uitzoeken van de koekjes, die ze vervolgens bij mijn thee presenteert.

Op de foto's van de afgelopen tijd is al te zien dat hier talloze kokospalmen staan. Omdat ik nog nooit iemand in een boom heb zien klimmen om de rijpe exemplaren te plukken, vroeg ik aan de neef, 'hoeveel slachtoffers vallen er nou gemiddeld door neerstortende kokosnoten?' Het antwoord stelde me onmiddelijk gerust. Geen. Er is een lokaal volksgeloof dat voorschrijft dat de palmboom zijn noot niet op 's mens hoofd zal laten vallen. Een soort van gebod, zou je kunnen zeggen. De bomen houden zich er netjes aan, de kust is veilig.
Een foto van een palmboom zou natuurlijk heel toepasselijk zijn, maar daar hebben we er al zoveel van gehad. Dus nu vissers. De paaltjes geven de gebiedjes aan die door de verschillende vissers bevist mogen worden.
Tassennieuws: het gaat nog steeds goed.

Om een uur of zeven 's avonds wordt me een theeblaadje gebracht. Bij het inschenken kijk ik in mijn kopje en denk, fijn koffie. En dan: snifsnif... oh, toch thee. Gelukkig wordt de hoognodigde melk altijd bijgeleverd.
Een aantal gewoontes heeft men van de Britten overgehouden, maar omdat de Britten alweer zestig jaar weg zijn, zijn die gewoontes ook weer helemaal met de locale verweven. Die thee is daar een klein voorbeeld van: zo liggen er geen brownies naast (helaas), maar pittige Indische zoutjes. In het begin vond ik het wat wonderlijk, maar inmiddels ben ik er dol op. Vooral omdat de mevrouw die de thee brengt ze speciaal gaat uitzoeken en haar best best doet om me steeds met iets nieuws te verrassen. Ik word hier veel te goed verzorgd.
Meestal drentelen er overigens vrolijk wat mieren in en uit de suikerpot. En als het er àl te veel zijn, neemt ze het blad weer even mee om de mieren thuis af te zetten. We willen tenslotte niet dat ze de weg terug niet meer kunnen vinden.
Met de tassen gaat het ondertussen voortvarend. De laatste week staat op het punt aan te breken en alle modellen die ik verzonnen heb zijn in eerste versie klaar. Bij het eerste model had ik nog een lijstje van zo'n tien verbeterpunten. Bij het laatste nog maar drie, kleintjes bovendien. Het verrast me hoe soepel het gaat. De tijd moet ik een beetje in de gaten houden, maar er wordt enthousiast meegewerkt. Het is hier hartstikke fijn werken.

Ineens was daar de voering. Maar één dag later dan gepland. Dat is verrassend gunstig. Ik had al met 'toch maar na het weekend' rekening gehouden. Het maken van de uiteindelijke modellen met alle details op de goede plek kan nu in volle vaart van start gaan. Omdat ik het daar niet altijd bijster druk mee heb, zet ik mezelf af en toe even op het dak. Met zijn tweeenhalve verdieping is het gebouw een van de hoogste in de omgeving en heeft ook het daarbij behorende uitzicht. (zie kiekje)
Verder had ik nog niet verteld dat het eerder deze week plots feest was. Het Puja-festival, waarschijnlijk; hierover verschillen de meningen iet wat.
"En wat doen jullie om dit te vieren?" "Nou, niets." Heel overzichtelijk.
Overheidsinstanties en scholen zijn dicht, iedereen die dientengevolge niet hoeft te werken trekt zijn mooiste kleren aan en hangt wat rond op straat.
De boel zag er hier altijd al kleurig uit, maar nu in de overtreffende trap.

Vanmorgen maakte ik, kort na een bedaard ontbijtje op een zonnig balkon, een vreugdedansje. De problemen waar ik gisteren over schreef en die buitengewoon harnekkig leken, waren verdwenen. Alsof ze me gisteren even hadden gefopt teneinde me vandaag weer extra blij te maken.
Ik kreeg een dot van een tas in handen geduwd. Bedankt sample maker. (of zoals dat op zijn Bengaals klinkt: don'tknowwhat sample maker)

Communicatie. Lastig, maar overkomelijk, zou je zeggen, als de andere partij niet zo goed engels spreekt. Gewoon wat harder je best doen. Maar de neiging die men nu vertoont is om de kwesties eerst maar eens met elkaar te bespreken in plaats van met die jongen die alleen maar zo'n moeilijke buitenlandse taal spreekt.
Dat gaat als volgt. Ik zit in de middelste ruimte, dus als de twee partijen iets met elkaar willen bespreken moeten ze eerst langs mij. En dan weet ik dat het over mijn werk gaat, dus spring ik op. Eerst hoor ik even de doorgaans hevige discussie aan en zie ik aan de gebaren waar het ongeveer over gaat en dan zeg ik, jongens, zal ik ook even mee doen.
Eigenlijk ben ik dus steeds blijer met de privacy-vrije zone die mijn kamer is. Stel je voor dat ik in een uithoek gezeten had; heel rustig, maar dan had ik de rol van spin in het web nooit aan kunnen nemen.
Ondertussen zijn er dus veel misverstanden, maar zolang ik er meer oplos dan er ontstaan komen we wel ergens. En als ik het een beetje welwillend bekijk zitten er in ieder nieuw model dat onder handen genomen wordt, minder fouten. De lijn doortrekkend, kunnen we nog altijd op nul uitkomen aan het eind van mijn verblijf hier.
Vanmiddag werd ik even door de chauffeur meegenomen om de omgeving van de stad te bekijken en we stopten hier en daar voor een kiekje. (zie kiekje) Ik kan er maar niet aan wennen dat ze me hier als een prinsje proberen te behandelen. "Maar, je zegt dus eigenlijk dat als jij dan thuis bent, dat je dan zelf kookt? En rijd je zelf in een auto rond, ik bedoel zeg maar, dat je zelf achter het stuur zit?"

Na een week in Madhyamgram ben ik weer even terug in Calcutta. Toen ik vanmorgen door de botanische tuinen van de stad huppelde, zag ik ineens een Amerikaan. Dat weet ik natuurlijk niet zeker, maar het kan haast niet missen. En ik realiseerde me dat hij de eerste buitenlander was die ik in een week zag! Dit even voor het beeld. Toen ik later in de 'Italiaanse' koffiebar een cappuccino dronk en tussen de westerlingen zat, waar die ineens vandaan kwamen, geen idee, had ik wat medelijden met de backpackers. Niet omdat ze zulke lelijke tassen hebben, goed dat ook wel, maar meer omdat het eigenlijk heel fijn is om in Madhyamgram met locale mensen te werken en om te gaan. Het is echt een fijn stadje.

Nadat ik vrijdag mijn zorgen geuit had over het trage tempo, o.a. door de afwezigheid van de samplemaker, ging het gelukkig meteen een stuk rapper. De baas, meneer Tarun, beloofde me dat de werknemers volgende week nog langere dagen zouden maken!
Euhm...
Daarna heb ik omstandig (hij spreekt nauwelijks engels) uitgelegd dat dat nu ook weer niet de bedoeling was. Gelukkig slaap ik letterlijk midden in het bedrijf, dus ik kan een oogje in het zeil houden. En ik beloof hierbij plechtig erop toe te zien dat de mensen genoeg rust krijgen.

Welnu, beste lezer, het spijt me, maar het verkeer hier blijft me fascineren. Gisterenavond reed ik per taxi naar de stad terug, dus hier gaan we nog een keer. Een kruispunt:
Iedereen rijdt in noodvaart op het midden van het kruispunt af, stoplichten en voorrangsregels negerend, want die zijn maar lastig en remt dan abrupt, op tien centimeter van zijn voorganger. De kluwe die ontstaat is complex en staat vooral heel erg vast. Een gewring op de vierkante centimeter. Aan de andere kant van de kluwen ligt een heerlijke hele lege weg te lachen en heel af en toe schiet er, zegmaar met een plop, een auto uit de kluwen die dan heel fijn alle ruimte heeft op die weg van het kruispunt af.
Zo. Op naar het volgende kruispunt. Of zullen we eerst nog even een levensgevaarlijke capriool verzinnen om nog net even een auto extra in te halen?

Vanmorgen zat ik om tien uur fris en wel klaar. Gisterenavond had ik aangekondigd er wat extra vaart achter te willen zetten, omdat er nog veel te doen is.
De meneer van het modellenmaken komt over een half uurtje, kreeg ik te horen. Deze mededeling werd desgevraagd herhaald tot vier uur. Daarna veranderde het bericht in; hij komt vandaag niet meer.
O.
Daarna maakte ik een fijne wandeling. Het is hier mooi.
En omdat er verder niets te doen is kan ik hier nu vertellen wat ik over de moestuin van de vrouw van de baas heb geleerd. Zo weet ik nu hoe een aubergine eruit ziet. Hoe een mango eruit ziet. En hoe bloemkool groeit.
Op die laatste ligt, tegen de tijd dat ie volgroeid is en er appetijtelijk uitziet, een grote steen, zodat de hier en daar rondwandelende koeien er niet van snoepen. Wat het natuurlijk vooral vertelt is welk idee dat de mensen ongeveer van het buitenland hebben. Bijna niemand is hier ooit over de grens geweest, die hier een paar honderd kilometer verderop is, laat staan verder de wereld in. Wat overigens niet wil zeggen dat ik me niet verbaas. Ik verbaas me de hele dag door, alleen niet over bloemkool.
Dan nog een uitspraak van meneer Walia over het drukke luidruchtige verkeer: toeteren is hier geen belediging, maar als je niet toetert, zul je beledigd worden. Dus toeter je voor de zekerheid maar naar iedereen die je tegenkomt, want je weet nooit wat de ander van plan is. Dat is best vaak als je bedenkt dat het hier zo druk is dat je eigenlijk nooit harder dan dertig rijdt. Een ander gevolg van dit gebruik is dat de redelijk nieuwe auto van meneer Tarun alleen op de claxon versleten is.
Op de foto de hier meest gebruikte taxi, op ieder hoek van de wagen kan iemand zitten.

Over de eerste tas was ik nog zo verheugd dat ie in een dag af was. De tweede laat toch wat langer op zich wachten. Bovendien hebben we hierover een communicatieprobleem. Nu hebben we dat over wel meer dingen en eigenlijk er is ook wel goed nieuws. Ik hoef me namelijk nergens zorgen over te maken: Waarom duurt het maken van deze tas twee keer zo lang? Geen zorgen, het komt goed. Dat heb ik inmiddels zo vaak gehoord dat ik er helemaal op vertrouw. Beste mensen, alles komt goed, daar kunt u op vertrouwen.

Snel gaat het op het moment dus even niet, voorspelbaar evenmin, maar mooie dingen maken, dat kunnen ze hier wel. Niet alleen de Indiers zelf, maar ook hun spinnen. Prachtige driedimensionale web-bouwwerkjes maken die, vaak hoog in de boom en ze kunnen er ook nog eens prima de weg in vinden, zonder in hun eigen web verstrikt te raken. Geef dat een Nederlandse spin maar eens te doen.

Op het plaatje de straat die voor de werkplaats langs loopt. Het gebouwtje links van het midden is een tempeltje. Het tempeltje is leeg, want gisteren trok er een feestelijke processie langs met toeters en gedans en met een flinke ruimtelijke beeltenis van een zekere godheid op een wagentje. De processie eindigde bij het kanaal alwaar de godheid in het water gemieterd werd. Gelukkig voor de god stroomt er niet zomaar water in dit kanaal. Er is een verbinding met de zwaarvervuilde maar heilige Ganges.

Als een trofee heb ik hem op de televisie gezet. Het eerste model.
Je ziet op de foto de koffiekamer, die tevens dienst doet als mijn werkkamer en mijn slaapkamer en als verbinding tussen de verschillende delen van het bedrijf. Kan het praktischer?
Vanmorgen probeerde ik even naar buiten te glippen voor een wandelingetje. Dat kan doorgaans niet ongemerkt, maar ik dacht even dat het gelukt was. Na een paar minuten hoorde ik een stem achter me melden dat we het kanaal naderden. Hij was me gevolgd: de meneer waarvan ik vermoedde dat hij in het engels alleen 'koffie' en 'thee' kon zeggen. Even overwoog ik me ongemakkelijk te voelen, maar ach, het bleek ook heel praktisch. Zo kende hij de weg en zei hij bijvoorbeeld ook nog: fabriek, markt en nog een keer kanaal. Daarna gingen we maar weer eens naar huis. Er wordt weinig gewerkt vandaag, omdat er een staking is van de oppositiepartij, niemand heeft me tot nu toe kunnen vertellen wat de reden is voor de staking. Het enige antwoord dat ik krijg is dat het bij de cultuur hoort. De regering doet niks en de oppositie staakt regelmatig. Een overzichtelijke verdeling zou ik zeggen.

Het gaat ineens wonderlijk soepel. Een model dat ik goed had voorbereid heb ik uitgelegd aan de 'sample maker', dat is een heuse en niet onbelangrijke functie in dit bedrijf.
Na eerder opgedane productie-ervaring rekende ik er helemaal op dat het een jan-boel zou worden, maar dat was voorbarig. Het werd heel mooi. Niet perfect. Wel hoopgevend.

Wat het hele project overigens heel overzichtelijk maakt is dat alle cliche's kloppen. Zo:
-lopen er inderdaad zorgeloze koeien in het verkeer, (vooral buiten de stad)
-eten de mensen met hun handen,
-en valt de stroom iedere dag een keer uit. (maar een paar minuten)

Even een foto van de werkende mensen, die overigens veel te hard werken, daar maak ik me een beetje zorgen om.

Nog even wat indrukken:
-Op het kantoor van Irani hangt een groot bord, waarop in feestelijke bewoordingen uitgebreid uiteen wordt gezet wat een unieke constructie de europese unie is.
-De taxi's zien er hier al zo'n vijftig jaar hetzelfde uit: een mooi gerond, klassiekerig modelletje, het bolhoedje onder de auto's. En om de eenheid erin te houden bouwen ze die nog altijd zo! Met een al even ouderwetse motor. Het gevolg daarvan vind je (zonder overdrijven) 's avonds op je gezicht: een grijs laagje. De prijzen zijn iets minder oud, maar toch: een tarievenkaartje dat in 1998 gedrukt is en nog altijd werkt. De gestegen olieprijzen zijn aan India voorbij gegaan. Hoera!
-De vogeltjesdans (bij dit soort jeugdherinneringen denk je toch automatisch dat het iets typisch Nederlands betreft) is zelfs in India bekend. Een klas vol verklede kleutertjes danste er vanmorgen vrolijk op.

Gisteren, zondag, was nog even een touristische dag, getuige de hoofdfoto die ik hier om de hoek van mijn logeeradres heb gemaakt. Het is een Hindoeistische tempel, de naam ontgaat me even. Op de foto bij dit bericht zie je de Victoria memorial.
Nu sta ik op het punt te vertrekken naar de werkplaats in het noorden alwaar we ons ernstig over mijn tassen zullen buigen. Aangezien de stad niet voor half elf op gang komt en ik al om acht uur op was, zit ik dit hier nu heel rustig op te schrijven.
Ik popel.

De eerste dag in India is precies zoals het hoort: duizend indrukken. Soms is india zoals je het zou verwachten, maar het werkelijk ervaren is hoe dan ook anders dan alle verwachtingen. Onvoorstelbaar.
Het is zaterdag en er wordt wat minder gewerkt dan op andere dagen, maar ik heb toch alvast het kantoor in bedrijf gezien. Dat is ongeveer in het centrum van de stad. Maandag vertrek ik naar een noordelijke buitenwijk, naar de fabriek waar ik ga werken.
Vandaag heb ik de tassen gezien die CRC maakt. De tassen zijn behoorlijk netjes gemaakt, een beetje jammer alleen dat ze er niet al te mooi leer voor hebben genomen. En de modellen... laat ik maar zeggen dat mijn ontwerpershanden kriebelen. Met de technische kennis die er blijkbaar al is heb ik er alle vertrouwen in dat er een goede serie zal komen.
De ideeen die ik meegenomen heb, heb ik nog niet laten zien, ik ben buitengewoon nieuwsgierig wat ze daarvan gaan vinden.

Op de achtergrond hoor ik nu het drukke getoeter. In het verkeer toetert iedereen tegelijk en vrijwel onafgebroken. Gevolg is dat niemand weet welk getoeter voor hem is bedoeld en zich er dus in het geheel niets van aantrekt. Een onbegrijpelijk schouwspel, wat ik vast nog vaak mee ga maken.